Sözlü çeviri hizmetleri
sık sorulan sorular
Konferans çevirmenleri çalışma koşullarını uygulamaya çalıştığında, hem kendilerinin hem de müşterilerinin haklarını koruyor olsalar da, bu çevirmen kaprisi olarak algılanabiliyor. Çoğunlukla çözüm, böyle bir “kaprisi” olmayan çevirmenle çalışmayı tercih etmek oluyor. Konferans çevirmenlerinin tek uluslararası meslek örgütü Uluslararası Konferans Tercümanları Derneği AIIC’in bilimsel çalışmalara dayanarak oluşturduğu ve Türkiye’deki tek meslek örgütü Türkiye Konferans Tercümanları Derneği TKTD’nin kabul ettiği çalışma koşulları toplantı sahipleri kadar, çevirmenlerin sorumluluklarını da tanımlıyor. İşte, İntegris’te ofis ekibi ve çevirmen olarak en sık karşılaştığımız sorular...
Çalışma koşulları ile ilgili sorular
Nasıl ki bir cerrah ameliyatta hastayı asistanına devrettiğinde asistanın hata yaptığını göre göre hastanın kaybedilmesine göz yumamazsa, çevirmen de sorumlu olduğu toplantıda iletişimin kopmasına veya hata yapılmasına izin veremez. Bunun için sadece TKTD ve AIIC üyeleri ile Avrupa Birliği’nin akreditasyon sınavından geçmiş olan ve/veya sağlam bir mesleki referansı olan çevirmenlerle kabine gireriz.
Eğitmen bildiği ve önceden çalıştığı bir konuda konuşur. Öncesinde defalarca prova yapma şansı olmuştur. Doğal ihtiyaçları için istediği zaman ara verme, dilediği uzunlukta öksürme, susarak dinlenme, dediklerini defalarca düzeltme şansına sahiptir; ama çevirmen değildir. Ayrıca çevirmenin simultane veya konsekütif çeviri için gereken konsantrasyon düzeyini 30 dakikadan sonra kaybetmeye başladığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Çevirmenin simultane çeviri yaparak tek başına çalışabileceği azami süre olan bir saatin sonunda sorun yokmuş gibi, kulağa hoş gelen bir sesle düzgün cümleler kurmaya devam etmesi, çevirinin içeriğine dair garanti sayılmamalıdır.
Sizin için kurduğumuz ekiplerdeki bütün çevirmenler uzaktan sözlü çeviri hizmeti için gerekli olan altyapıyı eksiksiz olarak sağlıyor (yüksek hızlı Ethernet bağlantısı, kesintisiz güç kaynağı (UPS), profesyonel kulaklık-mikrofon, yedek cihazlar vb.). Ancak, deneyimlerimize göre hiç öngörülemeyecek sorunlar çıkabiliyor çünkü süreç büyük ölçüde teknolojiye ve altyapıya bağlı. Bu riskin yanı sıra, ulusal ve uluslararası meslek örgütlerimizin de kılavuzları gereği, net 4 saate kadarki bütün çevrimiçi toplantılarda iki çevirmen çalışıyoruz. Bu temel prensip sayesinde, pandeminin ilan edildiği tarihten bu yana verdiğimiz yaklaşık 1000 çevirmen günlük çevrimiçi sözlü çeviri hizmetlerinde çevirinin kesintiye uğradığı veya toplantıyı herhangi bir şekilde olumsuz etkileyen bir durum yaşamadık.
Uluslararası sözleşmeler ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereği, toplantı sırasında yapılan çevirilerin her türlü ses ve/veya görüntü kayıtlarının alınması, bu kayıtların veya canlı çevirinin radyo, televizyon, internet ya da herhangi bir iletişim mecrası kullanılarak yayımlanması çevirmenlerin iznine ve ayrı bir telif ücretine tabidir. Ancak, bunun istisnaları da bulunur: Örneğin, etkinliğin kendisi basın toplantısıdır; çeviriyi yayınlayan basın yayın kuruluşuysa; kurumlar çeviriyi ticari olmayan amaçlar için kendi içlerinde kullanacaklarsa; ya da sivil toplum kuruluşları çeviri kaydından toplum yararına faydalanacaklarsa… Yalnız, kaydedilen çevirinin deşifre edilerek yazılı çeviri gibi kullanılamayacağını unutmayın çünkü bir saatte 1-2 sayfa kadar yazılı çeviri yapılabiliyorken, simultane çeviri sırasında bir çevirmen 30 dakikada 15 sayfa kadar yazılı metne eşdeğer çeviri üretiyor. Hızlı alınan kararlar neticesinde üretilen böyle bir çevirinin mutlaka kullanılmadan önce kontrolden geçmesi gerekir. Yanlış anlaşılmaları önlemek ve iki tarafın da haklarını korumak için orijinal konuşmanın da kaydedilmesini öneriyoruz.
Bakalım neler olabilir… (Dikkat: Okuyacağınız örnekler gerçek hayattan alınmıştır!) Sağlam olmayan kabin çevirmenlerin üzerine yıkılabilir; çeviri ekipmanının üzerinde durduğu tezgâh iyi sabitlenmediği için çevirmenlerin kucağına düşebilir; o sırada tezgâhtaki su dökülüp ekipmanı bozabilir; kabinde lambası olmayan çevirmenler (kulaklıklardan da duyulabilecek şekilde) sürekli bir şeyler aramak zorunda kalabilir; camlara koyu film takıldıysa sunumun slaytlarını göremediklerinden ayrıntıları kaçırabilirler; kabin salonun arkasına kurulmuş ve yükseltilmemişse çevirmenler toplantı boyunca ayakta çeviri yapmak zorunda kalabilir; sıcaktan ve havasızlıktan bunalan çevirmenler kapılarını açınca (veya kabin ses geçirdiği için, kapalıyken de) arka sıralarda oturan katılımcılar şikayetçi olabilir… Özetle, çevirinin kalitesi kadar, teknik ekip ve ekipmanın kalitesi de sizin o kadar emek, vakit ve nakit harcadığınız toplantıyı rezil (veya vezir) edebilir. Ayrıca, yatırım yaparak teknik ekiplerini eğiten, standartlara uygun ekipman alan, düzenli olarak bakımlarını ve onarımlarını yapan teknik ekipman şirketlerinin de bu çabalarından dolayı desteklenmesi gerektiğine inanıyoruz.
Bu, konuşmacıların ve katılımcıların, toplantı boyunca kendilerini en rahat hissettikleri dilde konuşmaları/soru-cevabı takip edebilmeleri içindir. Böylece kulaklığı bir kez takan bir daha çıkarmak zorunda kalmaz. Hatta büyük bir salonda ses dağılabileceğinden bütün toplantıyı kulaklıkla takip edenler vardır.
Aksi halde şöyle bir senaryo düşünün: İngilizce konuşan konuşmacıya salondan İngilizce bir soru soruluyor, ama konuşmacı sorunun Türkçe olacağını varsaydığından kulaklığı takmış. Çevirmen ise o sırada soruyu Türkçeye çeviriyor. Kulağına Türkçe gelen konuşmacı bir an irkilip, kulaklığı çıkarıyor; ama artık çok geç. Soru bitmiş. Bu örnekte her dil için ayrı kanal kullanılsaydı, konuşmacı kulaklıktan sadece seçtiği dili duyar (soru Türkçeyse İngilizce çeviriyi, İngilizceyse soruyu soranın sesini), kulaklığı takıp çıkarmak zorunda kalmazdı.
Sizinle çalışmaya başladığımızda imzaladığımız sözleşmenin ayrılmaz parçasını oluşturan Çalışma Koşulları belgesine ve Derneğe üye olurken ettiğimiz konferans çevirmenliği yeminine göre toplantınız sırasında veya öncesinde edindiğimiz bilgileri süresiz gizli tutmakla yükümlüyüz. Bizimle paylaştığınız bütün basılı ve/veya elektronik belgeleri de toplantı sonrasında sizin istediğiniz şekilde iade veya imha ediyoruz. Bazı müşterilerimiz ayrıca yıllık olarak kendi kurumsal Gizlilik Sözleşmelerini imzalamamızı talep edebiliyor.
Çeviri ve çevirmenlerle ilgili sorular
Siz bizimle toplantının programını, sunum veya konuşma notlarını paylaştığınızda biz de terim hazırlığımızı yapıyoruz. Toplantı öncesinde size hazırladığımız terim listesini değişiklik yapabilmeniz veya tercihlerinizi bildirebilmeniz için gönderiyoruz. Toplantı günü de başlama saatinden en az yarım saat önce gelerek sizinle veya kurumunuzda bu alanda yetkili olan kişiyle buluşup henüz tam karşılığını bulamadığımız terimlere birlikte bakıyoruz. Böylece kullandığımız terimler sizin tercih ettiklerinizle tutarlı oluyor ve katılımcılara yabancı olmayan ifadeler kullanılıyor.
Çevirmenler bir gün üroloji, ertesi gün tarım ilaçları, plastik ambalaja baskı teknikleri veya anayasa hukuku konusunda çalışabilir. Bir çevirmenin bu konuların tamamında yüksek performans sergileyebilmesi için konu hakkında okumuş olması, temel kavramları anlaması, terimlere hâkim olması gerekir. Siz de bizimle bilgi, belge paylaşarak bize bu süreçte yardımcı olabilirsiniz. İlettiğiniz belgelerle hazırlık yapmak bizim sorumluluğumuz; aldığımız ücretin bir parçası. Bize verdiğiniz bütün bu belgeler ve diğer malzemeler, toplantı sonrasında sizin istediğiniz şekilde imha veya iade edilir ve bilgilerin tamamı iş akdimiz sona erse de gizli tutulur.
Bundan hiçbir zaman emin olamazsınız. Ama riski azaltmak için önlemler alabilirsiniz: Konuşmada kesinti veya atlama olmaması için konuşan herkesin (konuşmacı, moderatör, çevirmenler vb.) yüksek hızlı Ethernet bağlantısına ve kaliteli bir harici mikrofona sahip olduğundan, sessiz bir ortamda bulunduğundan ve yedek cihazların hazır olduğundan emin olun. Katılımcı grubunun da çevrimiçi toplantı adabına uyması (konuşmadıkça mikrofonu kapalı tutmak, sırayla konuşmak vb.) gerekir. Son olarak, toplantınız 15 dakika bile sürecek olsa iki çevirmenle çalışın.
Sorumluluklarımızdan biri de toplantının yerine, katılımcılarına, amacına uygun bir şekilde giyinip gelmektir. Burada sizden beklentimiz, özel bir durum varsa, bunu önceden bildirmeniz (ör. sahneden çeviri yapılacaktır). Ayrıca tavırlarımızla da mekânda dikkat çekmememiz gerektiğini biliriz. Yine de bu konuda özel bir hassasiyet varsa bunu bizimle baştan paylaşmanızda fayda var. Her halükârda aldığınız hizmetle ilgili herhangi bir memnuniyetsizliğiniz varsa sayfamızdaki geri bildirim formunu doldurup gönderebilirsiniz.
AIIC (Uluslararası Konferans Tercümanları Derneği) ve/veya TKTD Türkiye Konferans Tercümanları Derneği üyesi çevirmenleri tercih etmelisiniz çünkü bu meslek örgütlerine üye olmak için sadece aidat ödemek veya bir diploma yeterli değil. Çevirmenin 150 çalışma gününü doldurmuş olması gerekiyor ama daha da önemlisi, en az beş yıldır üye olan en az üç dernek üyesi meslektaşımızın, adayın çeviri kabiliyeti, dil yetkinliği, kabin âdâbı ve iş etiğine kefil olması gerekiyor. AIIC ve/veya TKTD üyeleriyle çalıştığınızda alacağınız hizmetin kalitesine ilişkin bir güvenceniz olur.
Oynatılırken çevrilmesini istediğiniz videonuz varsa bunu önceden izlememiz veya metnini okumuş olmamız çok önemli. Bazı videolar hızla okunan metinlerden oluştuğu için bunların çevrilmesi mümkün olmayabilir; ya da ses doğrudan kulaklığımıza gelse de kalitesi yetersiz olabilir. O yüzden toplantı öncesinde videoyu izleyip birlikte karar vermek en doğrusu olacaktır.
Her milletin İngilizceyi (veya hangi yabancı dil söz konusuysa) belli bir telaffuz şekli var. Bir süre sonra bazı İspanyolların “s” sesinin başına “e” koyduğunu, bazı Çinlilerin “r”lere “l”, Almanların yumuşak “th” sesine “z” dediğini çözmüş oluyor ve şifre çözer gibi konuşmacıyı takip edebiliyoruz. Böyle bir endişeniz varsa çevirmen geldiğinde müdürünüzle 5-10 dakika sohbet etmesini sağlayıp o süreci kolaylaştırabilirsiniz.
Teklif ve sözleşme ile ilgili sorular
Programa, ilk olarak teklif aşamasında ihtiyaç duyuyoruz. Talep ettiğiniz dil kombinasyonlarına, süreye ve konuya göre çevirmen sayısına ve en doğru çevirmen ekibine karar veriyoruz. İş için hazırlanırken yine programdaki konular ve konuşmacılar bize genel çerçeveyi çiziyor. Etkinlik sırasında da hem mikrofonu meslektaşımıza ne zaman devredeceğimize karar vermek, hem de isim ve unvanları eksiksiz ve doğru aktarabilmek için programa ihtiyacımız oluyor.
Ardıl (konsekütif) çeviride stres (ve risk) düzeyi genelde daha yüksek olur: Çevirmen göz önündedir (belki sahnede); hata olmayan tercihler, yüzlerce kişinin önünde “düzeltilebilir”; dil sürçmesi bile hata olarak algılanabilir; sizin veya konuşmacının dediği veya demediği bir söz yüzünden sosyal medyada eleştirilerin hedefi olabilirsiniz… Simultane çeviridekinden farklı becerilere sahip olmak gerekir (gerekirse 5-6 dk. durmadan not almak, uzun süreli hafızayı verimli bir şekilde kullanmak, topluluk önünde konuşmak, protokol adabına uyabilmek gibi). O yüzden ardıl çeviri yapmayı kabul etmeyen meslektaşlarımız da vardır.
Yok; çünkü o çevirmen artık o gününü size ayırmıştır. Belki çevirmeni etkinliğin başlama saatinden bir saat daha erken çağırıp brifing vermek istersiniz… Ya da toplantıdan sonra bir röportaj için bir süre beklemesi gerekebilir… Saat uygulaması olsaydı, çevirmen, “Yarım saate başka bir toplantıda olmam lazım,” diyebilirdi; size de hiçbir esneklik payı kalmazdı. Ayrıca saat ücreti olsaydı, sürenin nasıl hesaplanacağı da sorun olabilirdi: Süre, evden çıkarken mi işlemeye başlayacak? Toplantı için hazırlık yapılan saatler de hesaba katılacak mı (bazı toplantılara hazırlanmak saatler değil, günler sürebilir)?
Hayır, uygulamıyoruz. Fiyatın sadece ardıl çeviri veya telif hakkı doğuran bir kayıt ya da yayın olması durumunda değiştiğini göreceksiniz. Ardıl çeviri çevirmenlerce genelde daha stresli algılandığından ve farklı beceriler gerektirdiğinden (bkz. Ardıl çevirinin fiyatı neden daha yüksek?) o toplantılarınızda %10’luk bir ardıl farkı yansıtıyoruz. Çevirinin kayda alınması ya da kurum dışı bir platformda yayınlanması durumunda ise çevirmenlerin “eseri” herkese açılmış ve yeniden kullanıma uygun hale gelmiş olduğundan telif hakkı doğuyor. Bu durumda da biz ücret olarak %15 fark yansıtıyoruz ve bunu doğrudan çevirmene aktarıyoruz (daha ayrıntılı bilgi için bkz. Çevirinin kaydı için neden çevirmenden izin istemem gerekir ve bu neden telif ücretine tabidir?). Bunları daha teklif aşamasında sizinle konuşuyor ve soru işaretlerinizi gideriyoruz.
Çevirmenin toplantıya acil bir sebepten dolayı katılamayacağını bildirmesi durumunda İntegris size eşdeğer bir çevirmen yönlendirmekle yükümlüdür. Ofisimiz en hızlı çözümü sunmak için sizinle temas halinde olacaktır.
İntegris’in ekiplerindeki çevirmenler kadrolu çalışanlar değil; hepsi kendi makbuz veya faturalarını kesen serbest meslek sahipleri. Dolayısıyla çalıştıkları gün kadar kazanıyorlar. Şehir dışındaki bir toplantınız için çevirmenlerin toplantı günü haricinde seyahat etmesi ya da ikamet ettiği şehre gece yarısından sonra varması durumunda çevirmenlerin iş günü kaybını hafifletmek için yol günü tazminatı yansıtıyoruz (çevirmen başına yarım günlük ücret).
Yazılı olarak onayladığınız bir işte toplantıya bir hafta kala iptal tazminatı süreci başlar. Bu tazminat, çevirmenin o gün sizin işiniz olduğu için başka bir kesin işi reddedip kazanç kaybına uğraması durumunda tahakkuk ettirilir ve toplantıya kalan süreye göre değişen oranlarda size yansıtılır. Aynı durum toplantının ertelenmesi durumunda da geçerlidir çünkü yeni toplantı tarihinizde aynı çevirmen müsait olmayabilir veya zaten başka işlerde de çalışma imkânı olabilir. Çevirmenin iş kaybı olmadıysa bu tazminatı ödemezsiniz. Birlikte çalıştığımızda iptal tazminatı süresi başlamadan önce ofisimiz size gerekli hatırlatmaları yapar.